Truyền thống dạy y đức ở Đại học Y Hà Nội

(Dân trí) – Đại học Y Hà Nội mà tiền thân là Đại học Y Đông Dương là đại học có lịch sử lâu đời nhất ở nước ta. Một truyền thống đáng lưu ý của trường này là không chi coi trọng đào tạo chuẩn mực về chuyên môn mà còn coi trọng dạy y đức. >>  Đạo đức lương y đã tới lúc cần “nâng cấp”!

 

Tại sao mở trường ngành Y mà không phải ngành khác? Vì học xong, sẽ có việc ngay và sẽ gần dân – liên quan tới mục đích nói trên. Làm nghề gì thì mục đích số 1 vẫn là kiếm sống, qua đó mà  phục vụ xã hội. Nhưng người Pháp nhận ra, nghề y ở xứ nông nghiệp dễ được người dân tìm đến nhất. Vẫn biết, hành nghề thì được trả công, nhưng trong “lời thề” khi ra trường, có hai nội dung đáng chú ý: 1) Ưu tiên bệnh nặng mà không ưu tiên địa vị xã hội… và: 2) Chữa miễn phí cho người nghèo. Do vậy, thầy thuốc khó mà xa dân. Đã vậy, Quy chế còn nhắc: khi ra trường “phải làm việc ba năm ở miền núi”. 

 

Bài viết tranh luận của bạn về vấn đề này xin gửi đến Diễn đàn Dân trí qua địa chỉ e-mail: thaolam@dantri.com.vn

Không phải vị thầy thuốc tân khoa nào cũng nhớ suốt đời những nội dung quan trọng nhất của lời thề. Cụ Vũ Công Hoè ra trường1936 nhưng gần nửa thế kỷ sau được hỏi lại, thì… “chỉ còn nhớ láng máng”. Có thể do cụ Hoè cả đời không trực tiếp chữa bệnh, mà chỉ cặm cụi nghiên cứu trên các tử thi. Tuy nhiên, cụ lại rất nhớ thầy Lucas Championiere đã giảng rất hay về cách ứng xử hợp đạo đức. Vị thầy này cứ đặt ra những tình huống éo le và hỏi học trò: Nếu gặp trường hợp như vậy, các anh sẽ ứng xử thế nào… Sinh viên phải vận dụng lý thuyết đã học để trả lời. Hoá ra, cách dạy case study hiện nay chưa phải sáng tạo gì ghê gớm.

 

Như vậy, ngoài đọc lời thề (cuối khoá mới có dịp thực hiện) thì vấn đề là hàng ngày sinh viên đã học gì và các thầy đã nêu gương thường nhật ra sao… 

 

Trường không có môn lý thuyết “Đạo Đức Y Học”. Đạo đức nghề nghiệp chỉ thể hiện ở cách ứng xử mà không ở chỗ thuộc lý thuyết. Không có vị đạo cao đức trọng nào dùng cách nói thao thao: “anh phải thế này”, “anh nên thế khác”… mà sinh viên trở thành nhà đạo đức. Tuy nhiên, có một môn được dạy: môn Quy Chế Hành Nghề (Deontology), vừa lý thuyết, vừa thực hành. Các cựu sinh viên cho biết: Chỉ các GS kỳ cựu nhất mới được cử ra “kiêm” dạy môn này, ví dụ GS  Sollier (chuyên khoa Tai-Mũi-Họng); nhưng GS Vũ Công Hoè lại nói, từng học môn này từ vị thầy khá trẻ: Lucas Championniere. Đó là môn dạy hành xử sao cho phù hợp quy chế, pháp luật và đạo đức thầy thuốc.   

  

Trường Y Đông Dương mở trước khi có bậc trung học, thí sinh trẻ nhất được tuyển mới có 15 tuổi (ví dụ, Phạm Đình Minh, sinh 1887, ở số 100 phố Hàng Gai, hoặc Trần Đình Huy, sinh cùng năm, số 41 Hàng Bạc) chưa có đủ kiến thức cơ bản cần thiết. Họ phải bổ túc Toán, Hoá, Sinh, Pháp văn… Ra trường, với danh hiệu “y sĩ Đông Dương”, hưởng lương như cao đẳng, được cử phụ trách y tế cả một tỉnh và dứt khoát phải làm việc 3 năm ở miền núi (Trần Đình Đệ lên Hoà Bình; Đỗ Xuân Hợp lên Yên Bái, Martin lên Phú Thọ…). Phải 30 năm sau mới có đủ tú tài để trường này chuyển sang đào tạo bác sĩ.

Thập niên 50 của thế kỷ trước, y sỹ Đông Dương của những khoá muộn nhất (ra trường từ 1922 tới 1930), chỉ còn sót lại 41 vị. Đáng ngạc nhiên là họ có những nét chung rất dễ nhận biết, cứ như đúc từ cùng một cái “khuôn đạo đức” nào vậy. Đó là tác phong đĩnh đạc; tính cách đôn hậu, nói năng khúc chiết, ôn tồn…

 

– Tấm gương từ những Người Thầy :

 

 

Trong 13 giáo sư đầu tiên của ta – công bố tháng 1 và tháng 10-1955 – có 11 vị thuộc ngành Y (1 ở ngành Dược và 1 ở ngành Toán). Các vị này cùng tất cả các vị lão thành khác đều hấp thu đạo đức y học của những Người Thầy cũng là những trí thức chân chính người Pháp có ý thức trách nhiệm cao trong nghề nghiệp và hết lòng vì người bệnh.

Khi theo Cụ Hồ đi kháng chiến (1946), họ hành xử nghề nghiệp và đào tạo sinh viên cũng theo tinh thần ấy. Trong kháng chiến, sinh viên y năm thứ 3, 4 và 5 đã mặc áo lính, phụ trách quân y cấp tiểu đoàn, trung đoàn và đại đoàn. Mỗi năm họ chỉ được về trường ít tháng để học, do vậy họ rất biết cần học gì. Đạo đức y học được lồng vào các bài giảng chuyên môn kèm những ví dụ thực tế – trong đó bản thân các thầy và các vị đàn anh là những tấm gương sống động.

 

Sau ngày hòa bình lập lại ở miền Bắc, có một điều đáng ghi nhớ với ngành y tế là ngày 27-2-1955 Chủ tịch Hồ chí Minh gửi thư cho ngành, đã nhấn mạnh 2 điều: Đoàn kết hơn nữa; và phải “biết đau cái nỗi đau của người bệnh”. Khẩu hiệu: “Thầy thuốc giỏi phải như mẹ hiền” được nêu cao từ đó. Nhờ vậy, sinh viên y  có phương hướng tu dưỡng để trở thành “mẹ hiền” trong cuộc đời hành nghề của mình.  

 

Qua quá trình phát triển lâu dài, Trường Đại học Y Hà Nội ngày nay luôn biết coi trọng dạy thái độ để tạo kỹ năng ứng xử. Không thuyết trình đạo đức suông.

 

Phương pháp sư phạm hiện đại cho thấy, trong giáo dục có 3 (và chỉ cần 3) mục tiêu: Kiến thức, Thực hành và Thái Độ. Phương pháp này vận dụng vào y học không những cho phép “tích cực hoá người học”, mà dạy mục tiêu Thái Độ chính là nhằm giúp người học ứng xử đúng khi giao tiếp với đối tượng nghề nghiệp (bệnh nhân, người nhà họ, đồng nghiệp và dân cư). Nói cách khác, nó giúp hình thành kỹ năng giao tiếp cho người học. Ví dụ, họ phải có kỹ năng giải thích, kỹ năng thuyết phục, kỹ năng an ủi… Tóm lại, đó là dạy kỹ năng chung sống nói chung.

 

 

                                     GS. NGND Nguyễn Ngọc Lanh

Source: Báo Dân Trí